ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Κ. ΔΗΜΗΤΡΗ ΧΡΙΣΤΟΦΙΑ

ΣΤΟ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΡΩΤΟ ΠΡΟΕΔΡΟ ΤΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ Γ’

Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ’ ανήκει στην κατηγορία των σπάνιων ιστορικών μορφών, που με το έργο και την προσφορά τους χάραξαν ανεξίτηλα την ιστορία της Κύπρου. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, που ο λαός μας συμπλήρωσε τον χαρακτηρισμό του ως ηγέτη και τον ονόμασε Εθνάρχη.

Με την καταλυτική του παρουσία στο διεθνή χώρο ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος απέκτησε εμβέλεια, και κύρος, πολλαπλάσια μεγαλύτερο του μεγέθους της πατρίδας μας. Για πολλά χρόνια και για πολλούς ανθρώπους στο εξωτερικό, το όνομα Μακάριος ήταν και είναι συνώνυμο με τη λέξη Κύπρος.

Είναι πλέον ιστορικά τεκμηριωμένο ότι η Κυπριακή Δημοκρατία, από την πρώτη στιγμή της ίδρυσής της αποτέλεσε στόχο ξένων δυνάμεων προς εξυπηρέτηση των δικών του άνομων συμφερόντων. Στις Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου, υπήρχε ο σπόρος της ανωμαλίας και της δικοινοτικής αντιπαράθεσης που προοιώνιζαν συμφορές για το λαό μας.

Στην επιδείνωση βέβαια αυτών των καταστάσεων συνέτεινε και η δράση των ακραίων εθνικιστικών και σωβινιστικών κύκλων και στις δύο κοινότητες. Εκείνων των κύκλων που δεν είχαν αποδεχτεί την πραγματικότητα της ανεξαρτησίας, αλλά ούτε και την προοπτική της οικοδόμησης μιας κοινής δικοινοτικής πατρίδας Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Η δράση αυτών των κύκλων δυσχέραινε πολύ την προσπάθεια  λειτουργίας του κράτους και υπέσκαπτε τη δικοινοτική συνεργασία, που ήταν ήδη βεβαρημένη από την καχυποψία και την έλλειψη εμπιστοσύνης που τροφοδότησαν οι πρώτες δικοινοτικές συγκρούσεις του 1957-58.

Αυτή την Κύπρο παρέλαβε ο Μακάριος ως Πρόεδρος.

Με την αγωνιστική και ανιδιοτελή του δράση, κέρδισε την αγάπη και την απεριόριστη εμπιστοσύνη του λαού και έγινε ασπίδα προστασίας της Κύπρου. Αντιστάθηκε με σθένος σε όλες εκείνες τις δυνάμεις που βυσσοδομούσαν σε βάρος της χώρας μας. Πάνω σε αυτή την απύθμενη αγάπη, ο Μακάριος έκτισε μια ισχυρή, μια άδολη σχέση με το λαό, με τον απλό άνθρωπο. Στηρίχθηκε στο λαό και ο λαός τον στήριξε και τον προστάτευσε. Οικοδόμησε ο Μακάριος μια αμφίδρομη σχέση με το λαό που χαρακτηριστικά της γνωρίσματα ήταν η αγάπη, η αφοσίωση, η εξυπηρέτηση των πιο αγνών συμφερόντων του.

Αυτή η σχέση, σφυρηλατήθηκε μέσα στο καμίνι των σκληρών αγώνων που με συνέπεια έδωσαν οι δημοκρατικές, προοδευτικές δυνάμεις δίπλα στον Μακάριο. Κύριο στήριγμα αυτών των αγώνων – και είμαι περήφανος που το λέω αυτό – υπήρξε το ΑΚΕΛ και το εργατικό κίνημα.  Σε αυτούς τους αγώνες, ανιδιοτελείς, έντιμοι πατριώτες, συστρατεύτηκαν και έδωσαν μαζί τη μάχη με ένα και μοναδικό στόχο: την αντιμετώπιση των έξωθεν επεμβάσεων και για υπεράσπιση της νομιμότητας ενάντια στη πρακτική των ακροδεξιών και των σωβινιστικών ομάδων, που κορυφώθηκε με την εγκληματική δράση της ΕΟΚΑ Β’.

Μια σχέση όμως που στηρίχθηκε επίσης και στη σκληρή προσπάθεια που κατέβαλε ο λαός μας, κάτω από την καθοδήγηση του Μακαρίου, για την κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη του τόπου. Για την προκοπή και ευημερία της Κύπρου, παρά τα πολιτικά προβλήματα που αντιμετώπιζε ο τόπος και δημιουργούσαν μια συνεχή μη ομαλή κατάσταση.

Υπήρξε ο Πρόεδρος Μακάριος ο αρχιτέκτονας και εμπνευστής του μεικτού οικονομικού μας συστήματος, που πρόσφερε στο λαό μας μια συνεχώς βελτιούμενη ευημερία και του επέτρεψε να ξεφύγει από την μακρόχρονη οικονομική μιζέρια.

Ο Μακάριος κατάφερε να αντεπεξέλθει στις δύσκολες καταστάσεις γιατί ήταν οξυδερκής, είχε πολιτική κρίση, διορατικότητα και θάρρος. Τον χαρακτήριζε η εμμονή σε αρχές, η επιμονή και η σταθερότητα στην επίτευξη στόχων. Την ίδια στιγμή, όμως, είχε μια διαλεκτική σχέση με τις εξελίξεις και τα γεγονότα, με το ευρύτερο κοινωνικό γίγνεσθαι. Αυτό, τον βοήθησε μέσα από το πέρασμα των χρόνων, να διαμορφώσει πολιτικά ώριμες προσεγγίσεις σε ό,τι αφορά τις αντιλήψεις και τις επιδιώξεις του. Η διαλεκτική του προσέγγιση με την αντικειμενική ανάλυση των γεγονότων, του επέτρεπε να εντοπίζει τα όποια λάθη έκανε στην πολιτική του και να προσπαθεί να τα διορθώσει. Πάνω από όλα αυτά, όμως, ο Μακάριος υπήρξε ένας άδολος πατριώτης, ένας λαϊκός ηγέτης με σχεδόν καθολική αποδοχή.

Αυτά τα χαρίσματα της προσωπικότητας του Μακαρίου αναδείχθηκαν μέσα από τις δύσκολες πολιτικές αποφάσεις που έλαβε σε κρίσιμες ιστορικές στιγμές.

Τρεις ήταν οι κύριες αποφάσεις του, που σφράγισαν την αγωνιστική του πορεία.

Η πρώτη, αφορά την απόφασή του να στραφεί προς τη λύση της ανεξαρτησίας, όταν διαπίστωσε τα αδιέξοδα στα οποία οδηγείτο ο ένοπλος αγώνας, για απαλλαγή από τα δεσμά της αποικιοκρατίας. Ήταν μια απόφαση που μαρτυρεί τη δύναμη της σκέψης και του χαρακτήρα του Μακαρίου. Η λογική και η ώριμη πολιτική σκέψη έπρεπε να υπερισχύσει του συναισθήματος.

Εξίσου ριζοσπαστική, υπήρξε η δεύτερη απόφαση του Μακαρίου, να εντάξει την Κυπριακή Δημοκρατία στο Κίνημα των Αδεσμεύτων, ανατρέποντας τους σχεδιασμούς των Βρετανών που επεδίωκαν την πρόσδεση της χώρας μας στο άρμα του ΝΑΤΟ. Ο Μακάριος αντιλαμβανόταν ότι η υποταγή της Κύπρου στο ΝΑΤΟ θα οδηγούσε αργά ή γρήγορα στη διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, δεδομένου του ρόλου και της σημασίας που οι Αγγλοαμερικανοί προσέδιδαν – και δυστυχώς προσδίδουν, ακόμα και σήμερα – στην Τουρκία.

Στο Κίνημα των Αδεσμεύτων, η Κύπρος βρήκε αξιόπιστους συμμάχους και ειλικρινείς φίλους. Φίλους που στάθηκαν διαχρονικά στο πλευρό του λαού μας στις τραγωδίες που γνώρισε και στέκονται μέχρι σήμερα, όπως η Κούβα, η Αίγυπτος, η Ινδία και η τότε Γιουγκοσλαβία.

Παράλληλα, έχοντας ως μοναδικό γνώμονα το καλώς νοούμενο συμφέρον της Κύπρου, προχώρησε και στην ανάπτυξη στενών σχέσεων φιλίας με τη Σοβιετική Ένωση και τη σοσιαλιστική κοινότητα, εξασφαλίζοντας την πολύπλευρη και πολύτιμη συμπαράστασή τους στον αγώνα του λαού μας.

Η πλέον όμως, θαρραλέα και σημαντική απόφαση του Μακαρίου για την Κύπρο, υπήρξε η αποδοχή της διζωνικής, δικοινοτικής Ομοσπονδίας στις Συμφωνίες Υψηλού Επιπέδου το 1977. Λαμβάνοντας υπόψη τα δεδομένα που είχαν δημιουργηθεί μετά την τουρκική εισβολή, ορθά εκτίμησε ότι μόνο η λύση της Ομοσπονδίας θα μπορούσε να οδηγήσει στην αποκατάσταση της ενότητας του κράτους και του λαού και την απαλλαγή από την ξένη κατοχή.

Η αποδοχή αυτού του οδυνηρού συμβιβασμού, που αποκαλύπτει το μέγεθος της τραγωδίας που προκάλεσε το προδοτικό, τουρκοφόρο πραξικόπημα και η τουρκική εισβολή, δεν έχει οδηγήσει, μέχρι σήμερα, στην επανένωση της πατρίδας μας. Δίνει όμως την ελπίδα και τη διέξοδο που θα αποτρέψει την οριστικοποίηση της διχοτόμησης.

Ο ίδιος ο Μακάριος επιθυμούσε τη σύντομη λύση του Κυπριακού. Διαισθανόταν όμως ότι η επίτευξη του στόχου ήταν δύσκολη και φρόντισε να προετοιμάσει το λαό για μακροχρόνιο αγώνα. Γνώριζε ότι είχαμε να αντιμετωπίσουμε την Τουρκία. Μια χώρα που τυγχάνει της κάλυψης και της ανοχής των ισχυρών συμμάχων της, γι’ αυτό και μπορεί ασύστολα να παραβιάζει το διεθνές δίκαιο και να απειλεί κυριαρχικά δικαιώματα των γειτονικών της χωρών.

Στην πορεία, οι δυσκολίες του αγώνα μας έγιναν ακόμα πιο μεγάλες, με τις δραματικές ανακατατάξεις που σημειώθηκαν στη διεθνή πολιτική σκηνή, την επικράτηση της νέας τάξης πραγμάτων και την επιλεκτική εφαρμογή του διεθνούς δικαίου. Την αποστέρησή μας από ισχυρούς πολιτικούς συμμάχους στη διεθνή κονίστρα.

Άλλωστε, αυτές τις μέρες γινόμαστε και πάλι μάρτυρες των τραγικών συνεπειών που επέφερε αυτή η νέα τάξη πραγμάτων στην περιοχή μας. Με τις εκατόμβες των νεκρών αθώων γυναικοπαίδων και αμάχων, στη Λωρίδα της Γάζας. Και όλα αυτά, στο  βωμό της μονοδιάστατης υπεράσπισης εθνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων, και της επιβολής ξένων συμφερόντων, εις βάρος ενός λαού που ζει εγκλωβισμένος στη δίνη μιας εισβολής που προκαλεί τον όλεθρο και καταρρακώνει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

Αγαπητές φίλες, αγαπητοί φίλοι,

Η προοπτική μιας ειρηνικής, βιώσιμης και λειτουργικής λύσης του Κυπριακού είναι η μοναδική ασφαλής πορεία, που πρώτος χάραξε ο αείμνηστος Εθνάρχης Μακάριος.

Εμείς τιμούμε τις υποθήκες και τις παρακαταθήκες του. Τις τιμούμε, υπερασπιζόμενοι τον ιστορικό και αγωνιστικό συμβιβασμό με την τουρκοκυπριακή κοινότητα, που ο ίδιος ο Εθνάρχης Μακάριος  είχε το πολιτικό θάρρος και την οξυδέρκεια να συμφωνήσει. Την μετεξέλιξη του ενιαίου κράτους σε ομοσπονδιακό, διζωνικό και δικοινοτικό κράτος. Έτσι, ώστε να τερματίσουμε την κατοχή, να επανενώσουμε τη χώρα μας και να αποκαταστήσουμε τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις ελευθερίες του λαού μας, Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων.

Σε αυτές τις υποθήκες και τις παρακαταθήκες στηρίζεται η πολιτική μας βούληση, για να πετύχουμε μια δίκαιη λύση. Με αποφασιστικότητα, ευελιξία και στηριζόμενοι αταλάντευτα στις αρχές λύσης του Κυπριακού, αναλάβαμε πρωτοβουλίες που οδήγησαν στην επανέναρξη των διαπραγματεύσεων.

Δική μας επιδίωξη είναι να καταλήξουμε σε μια κοινά αποδεκτή λύση με τους Τουρκοκύπριους συμπατριώτες μας. Μια λύση που να είναι σύμφωνη με τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, το διεθνές δίκαιο και τις αρχές στις οποίες εδράζεται η Ευρωπαϊκή Ένωση. Με πολιτική ισότητα, όπως αυτή ορίζεται μέσα από τα σχετικά ψηφίσματα του ΟΗΕ. Αυτό επιτάσσει το συμφέρον των δύο κοινοτήτων. Στόχος μας δεν είναι η υπερίσχυση της μιας κοινότητας πάνω στην άλλη, αλλά η εξυπηρέτηση των πραγματικών συμφερόντων και των δύο κοινοτήτων.

Έχοντας υπόψη τις εμπειρίες του 2004, με τη διαδικασία των ασφυκτικών χρονοδιαγραμμάτων και την επιδιαιτησία, έχουμε κάνει ξεκάθαρο στο διεθνή παράγοντα ότι οι ηγέτες των δύο κοινοτήτων θα συνεχίσουν να είναι οι πρωταγωνιστές στη διαδικασία του διαλόγου. Στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών, με το Γενικό Γραμματέα του Οργανισμού και τους συνεργάτες του να διαδραματίζουν ρόλο υποβοηθητικό. Επιδιώκουμε λύση από τους Κυπρίους για τους Κυπρίους.

Είναι γεγονός ότι αντιμετωπίζουμε δυσκολίες και εμπόδια στο διάλογο. Αυτό δεν είναι κάτι που δεν το αναμέναμε.

Ο ρόλος της Τουρκίας στην προσπάθεια αυτή είναι αναμφίβολα ζωτικής σημασίας. Δυστυχώς, η Τουρκική κυβέρνηση, επιδιώκει να ναρκοθετήσει το διάλογο προβαίνοντας σε επικίνδυνες πρακτικές αμφισβήτησης των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κύπρου. Σε μια περίοδο, μάλιστα, που όλοι θα ανέμεναν τη βαθμιαία συμμόρφωσή της προς τις υποχρεώσεις που ανέλαβε έναντι της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Κυπριακής Δημοκρατίας, στην πορεία ένταξής της στην Ένωση. Μια περίοδο, που όλοι ανέμεναν να επιδείξει καλή θέληση για την επιτυχία της διαπραγματευτικής διαδικασίας στο Κυπριακό. Δυστυχώς, σε αυτή την περίοδο, επέλεξε να ακολουθήσει το δρόμο της πρόκλησης, αποθαρρύνοντας μάλιστα τον κ. Ταλάτ να υιοθετήσει λογικές και εποικοδομητικές θέσεις που να διευκολύνουν τη συμφωνία 

Πως αλλιώς να εξηγηθεί η επιμονή της Τουρκοκυπριακής ηγεσίας να αδυνατίσει το ρόλο της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης και να αποδώσει στα ομόσπονδα μέρη τις περισσότερες από τις λειτουργίες και αρμοδιότητες, που συνήθως αποδίδονται στις ομοσπονδιακές Κυβερνήσεις. Προφανώς αυτή η σπουδή τους, μας δημιουργεί εύλογες ανησυχίες και υποψίες ότι αποσκοπούν σε μια οντότητα που προσεγγίζει περισσότερο τη συνομοσπονδία παρά την ομοσπονδία, όπως καθορίζεται στα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών.

Αγαπητοί φίλοι και φίλες,

Η κατάσταση αυτή δεν πρόκειται να μας οδηγήσει στην απογοήτευση, ούτε και στον τερματισμό των προσπαθειών μας. Είναι καθήκον πατριωτικό να αντιμετωπίσουμε αυτές τις αντιξοότητες, με τόλμη, σύνεση και αποφασιστικότητα. Διαφορετικά θα συνεχίζεται η δημιουργία των τετελεσμένων με συνέπειες καταστροφικές για τον τόπο.

Σε αυτή μας την προσπάθεια, καλούμε τη διεθνή κοινότητα να σταθεί αρωγός μας και να ασκήσει την επιρροή της προς την Τουρκία έτσι ώστε η χώρα αυτή, να επιδείξει την απαιτούμενη ευελιξία και την καλή διάθεση που απαιτείται. Έτσι, ώστε να καταλήξουμε σε μια λύση που θα είναι αμοιβαία αποδεκτή και θα αποκαθιστά την ειρήνη και την ασφάλεια σε αυτή τη γωνιά της Νοτιοανατολικής Μεσογείου 

Εμείς, θα συνεχίσουμε τη μάχη για την ειρήνη και τη συμφιλίωση. Θα συνεχίσουμε τον αγώνα για την αποστρατικοποίηση της Κυπριακής Δημοκρατίας και την κατάργηση των εγγυήσεων. Για να απαλλαγούμε από τον πολιτικό και στρατιωτικό εναγκαλισμό της Τουρκίας, να μειώσουμε δραστικά τον αριθμό των εποίκων και βέβαια, να αποκαταστήσουμε το δικαίωμα όλων των Κυπρίων στην περιουσία τους και το δικαίωμα επιστροφής.

Αυτοί είναι οι στόχοι μας, αυτή είναι η γραμμή μας: ένα λειτουργικό κράτος, με μια κυριαρχία, μια ιθαγένεια, και μια διεθνή προσωπικότητα και αυτά θα επιδιώξουμε.

Απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία του αγώνα μας, είναι η ενότητα δράσης στο εσωτερικό μέτωπο. Επειδή ακριβώς πιστεύουμε πάρα πολύ σε αυτή την ενότητα δράσης, αντιπαρερχόμαστε σκληρές τοποθετήσεις, που ενίοτε ισοδυναμούν με αφορισμούς.

Με σεβασμό στη δημοκρατία και στην αντίθετη άποψη, εργαζόμαστε για την ενότητα και την κοινή δράση στο Κυπριακό, στο πλαίσιο του Εθνικού Συμβουλίου. Πρώτιστο μέλημά μας είναι η δικαίωση του αγώνα για επανένωση της Κύπρου και του λαού της, ώστε Ελληνοκύπριοι, Τουρκοκύπριοι, Μαρωνίτες, Αρμένιοι και Λατίνοι θα μπορούν ελεύθερα να συμβιώσουν και να οικοδομήσουν το δικό τους ειρηνικό και ευτυχισμένο μέλλον σε μια κοινή πατρίδα.

Μόνο έτσι θα δικαιώσουμε τους αγώνες και το όραμα του Εθνάρχη Μακαρίου που πρόσφερε τον ίδιο τον εαυτό του για την Κύπρο και για το λαό μας.