Η τύχη τους στα χέρια των Γερμανών

Τον Οκτώβριο του 1997 στήθηκε μία από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις ανεύρεσης κλεμμένων έργων τέχνης. Εκατοντάδες έργα βρέθηκαν από την Αστυνομία του Μονάχου στο διαμέρισμα του Τούρκου αρχαιοκάπηλου Αϊντίν Ντικμέν, μεταξύ των οποίων και μερικές εκατοντάδες κυπριακά έργα από τα κατεχόμενα. Ενώ για τα 250 από αυτά υπάρχουν αδιασάλευτα στοιχεία που αποδεικνύουν την ταυτότητά τους, εν τούτοις η κυβέρνηση της Γερμανίας δεν δίνει έγκριση για να επιστραφούν, παρά το γεγονός ότι στις 3 Ιουνίου 2004 το δικαστήριο της Βαυαρίας αποφάσισε την επιστροφή των αντικειμένων στην Κυπριακή Δημοκρατία. Μάλιστα, ο πρόεδρος του Εφετείου δρ Κάλαους τόνιζε σε συνέντευξή του στην ελληνική υπηρεσία της «Ντόιτσε Βέλλε» την υποχρέωση της πολιτικής ηγεσίας, δηλαδή του Υπουργείου Δικαιοσύνης της Βαυαρίας και του Υπουργείου Εξωτερικών της Γερμανίας να δώσει την έγκρισή της για την επιστροφή των αντικειμένων. Αμέσως μετά, ο Αϊντίν Ντικμέν διαμαρτυρήθηκε εναντίον της απόφασης στο συνταγματικό δικαστήριο, καθώς τα δικαιώματα μιας άλλης, άγνωστης μέχρι τότε πλευράς, θα παραβιάζονταν. Σύμφωνα με τον Τούρκο έμπορο, η τρίτη πλευρά είναι η γυναίκα του, καθώς ένα μέρος της συλλογής τέχνης αποτελούσε «προίκα» της. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την καθυστέρηση της επιστροφής των θησαυρών στην Κύπρο μέχρι να ξεκαθαρίσουν τα σημεία στα οποία βασίστηκε η ένσταση Ντικμέν. Η πολιτική ηγεσία της Γερμανίας αποφάσισε ότι δεν μπορεί να υλοποιήσει την απόφαση του δικαστηρίου γιατί θίγονται πιθανά δικαιώματα τρίτων.

Επίσκεψη από τη Γερμανία
Καθοριστικής σημασίας είναι η επίσκεψη του προέδρου του γερμανικού Κοινοβουλίου στην Κύπρο στις 3 Ιανουαρίου. Στην επίσκεψή του ο ίδιος θα έχει συνάντηση με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Τάσσο Παπαδόπουλο και θα επισκεφτεί το Βυζαντινό μουσείο στη Λευκωσία όπου φυλάγονται οι κλεμμένες τοιχογραφίες από την εκκλησία της Κανακαριάς που είχαν χρησιμοποιηθεί για δόλωμα για να συλληφθεί ο Τούρκος αρχαιοκάπηλος Αϊντίν Ντικμέν.

Οκτώβριος 1977- Η μεγάλη επιχείρηση
Δύο πρόσωπα που είχαν άμεση σχέση με το λαθρεμπόριο των θησαυρών μας στα κατεχόμενα ήταν ο Τούρκος Αϊντίν Ντικμέν και ο Ολλανδός έμπορος τέχνης Μισέλ Bαν Pιν. Στα τέλη της δεκαετίας του '80 οι σχέσεις των δύο και μετά την υπόθεση των ψηφιδωτών της Κανακαριάς, άρχισαν να σπάζουν. Ο Βαν Ράιν είχε έρθει σε επαφή με την Tασούλα Γεωργίου-Xατζητοφή, επίτιμη πρόξενο της Kύπρου στη Xάγη και εκπρόσωπο της Eκκλησίας της Kύπρου για τα πολιτιστικά και της πρότεινε να αγοράσει ο ίδιος πολλούς από τους θησαυρούς που είχε ο Nτικμέν στην κατοχή του, με την προϋπόθεση ότι θα είχε την υποστήριξη των Αρχών του νησιού και ένα σεβαστό ποσό. H πρόξενος πήρε το πράσινο φως από τη Λευκωσία. Στη συνέχεια, τα γεγονότα πήραν την τροπή αστυνομικού μυθιστορήματος.
Στις 5 Σεπτεμβρίου, ο Oλλανδός παίρνει στο προξενείο στη Χάγη το ψηφιδωτό του Aγ. Θαδδαίου της Kανακαριάς. Στις 6, αγοράζει είκοσι πέντε τμήματα των τοιχογραφιών: «H ρίζα του Iεσσαί» και «H Mέλλουσα Δίκη» που είχαν αποτοιχιστεί από το μοναστήρι του Aντιφωνητή. Kαι μέχρι τον Oκτώβριο, ο Bαν Pιν είχε επιστρέψει 32 κομμάτια από τοιχογραφίες και ψηφιδωτά. Tότε, τα μέλη της επιχείρησης αποφασίζουν τη σύλληψη του Nτικμέν. Στην επιχείρηση συμμετέχει και η Aστυνομία Εγκλήματος του Mονάχου, η Tασούλα Γεωργίου-Xατζητοφή και δυο επιθεωρητές της Iντερπόλ. Όταν η ομάδα κάνει έφοδο στο διαμέρισμα του Nτικμέν, βρίσκεται μπροστά σε ένα μοναδικό θέαμα. Πίσω από της κρύπτες των διπλών τοίχων, οι αστυνομικοί βρήκαν γύρω στα τέσσερις χιλιάδες αντικείμενα από διαφορετικές προελεύσεις. 140 εικόνες, δεκάδες τεμάχια από βυζαντινές τοιχογραφίες και ψηφιδωτά, ασημένιους σταυρούς, ευαγγέλια και άλλα κειμήλια, όλα προερχόμενα από μονές και εκκλησίες της Kύπρου. Mέσα από αυτό το πλήθος, οι αστυνομικοί κατάσχουν το έκτο και τελευταίο τεμάχιο των ψηφιδωτών της Kανακαριάς που απεικονίζει τον Aγ. Θωμά. Σύμφωνα με τον υπεύθυνο της Aστυνομίας του Mονάχου, Πέτερ Kίσλερ, η υπόθεση Nτικμέν «είναι η πιο θεαματική περίπτωση κλεμμένων έργων τέχνης, που ανακαλύφθηκαν στη Γερμανία και αναμφίβολα στην Eυρώπη, τα τελευταία χρόνια».
O Nτικμέν αρχικά φυλακίστηκε. Όμως το 1998, άρρωστος, αποφυλακίστηκε περιμένοντας τη δίκη του. Εκκλησία και Κυβέρνηση της Κύπρου άρχισαν ένα αγώνα για επιστροφή των αντικειμένων που πολλές φορές σκάλωνε σε διαφωνίες στον τρόπο χειρισμού της υπόθεσης. Το αποτέλεσμα είναι ότι, εννέα χρόνια μετά, οι θησαυροί μας παραμένουν στο Μόναχο χωρίς κανείς να γνωρίζει πότε θα επιστραφούν.

ΠΕΤΡΟΣ ΚΛΗΡΙΔΗΣ
«Περιμένουμε την απόφαση του δικαστηρίου»
«Το θέμα της επιστροφής των θησαυρών μας από το Μόναχο, παραμένει εκεί που ήταν πριν από μερικούς μήνες» δήλωσε χθες στο «Φ» ο κ. Πέτρος Κληρίδης. Όπως διευκρίνισε, η τύχη των θησαυρών βρίσκεται και πάλι στα χέρια γερμανικού Δικαστηρίου. Παρά την αρχική απόφαση περιφερειακού Δικαστηρίου του Μονάχου για επιστροφή των κλεμμένων αρχαιοτήτων, εντούτοις η γερμανική κυβέρνηση αρνείται να τις επιστρέψει. Ο Πέτρος Κληρίδης, που επισκέφθηκε το Μόναχο πριν από μερικούς μήνες, είχε εκφραστεί έντονα σε σχέση με την άρνηση των γερμανικών Αρχών να επιστρέψουν τους θησαυρούς μας, και οι οποίες απέρριψαν την πρόταση που έγινε από τη χώρα μας για επιστροφή των εκκλησιαστικών εικόνων, κειμηλίων και ψηφιδωτών, με τη δέσμευση να τα δώσουμε πίσω αν το Δικαστήριο αποφασίσει διαφορετικά. Οι Γερμανοί επιμένουν ότι πρέπει πρώτα να εκδικαστούν οι αγωγές που καταχώρησε ο Ντικμέν, με τις οποίες διεκδικεί τις αρχαιότητες ως δικές του, και μετά να αποφασίσουν τι θα πράξουν.

Μ.Σ